Maastricht UMC+ hield de adem in: 'Evacueren was geen optie'

Wat als er een halve meter water voor de deur staat? Het is één van de scenario’s waar het Maastricht UMC+ rekening mee hield tijdens de wateroverlast in Limburg. Crisiscoördinator David Hoogerwerf en manager Techniek Peter Webers blikken terug. “Niemand wist wat het water ging doen.”

Het Maastricht UMC+ houdt op donderdag 15 juli een dag lang de adem in. Zoals vele bewoners, bedrijven en andere zorginstellingen in de buurt van water in Limburg, kijken ook de mensen van het universitaire ziekenhuis bezorgd naar de waterstand van de Maas. Houden we het droog? Het ziekenhuis ligt weliswaar niet direct aan de rivier, maar de vooruitzichten zijn niet gunstig.

Voor crisiscoördinator David Hoogerwerf begint het op woensdag 14 juli spannend te worden. “We hoorden dat er in Valkenburg een verzorgingsthuis ontruimd moest worden. We hebben toen bedden vrijgemaakt om die mensen te kunnen opvangen.”

De kritieke fase voor het ziekenhuis breekt donderdagochtend aan. “Ons dialysecentrum in Valkenburg kreeg te maken met een instabiele stroomvoorziening. Later die ochtend hoorden we van de veiligheidsregio dat we water bij het ziekenhuis konden verwachten. Dat was voor ons het begin van de fysieke werkzaamheden.”

Wat is op dat moment prioriteit voor het ziekenhuis?
David Hoogerwerf: “We wisten niet hoe veel water we konden verwachten, hoe hoog het zou komen. Maar we zijn meteen gestart met maatregelen. We hebben het crisisbeleidsteam en operationeel crisisteam ingericht, conform onze scenariokaarten. De kelder had prioriteit, want daar staan veel kritische technische voorzieningen. We hebben gekeken bij welke waterstand die installaties in gevaar zouden komen. Toen zijn we gestart met de maatregelen rondom het gebouw.”

Zoals?
Peter Webers: “Als eerste het afsluiten van de kelder. Wanneer het water aan het ziekenhuis staat, wil je zo min mogelijk water binnen hebben. Later is besloten met zandzakken een nooddijk van een kilometer rondom het ziekenhuis te zetten, zodat het water niet bij het ziekenhuis kon komen.”

En wat gebeurt er als de kelder wel vol loopt?
Webers: “Dan houdt het op. Uit veiligheid moeten we dan de spanningsvoorzieningen uitschakelen.”

Hoogerwerf: “Tot 40 centimeter water zijn de kritische systemen beschermd.”
Webers: “Maar onder het hele gebouw is één grote, open kelder. Met alle pompen die we hebben, is 40 centimeter niet snel bereikt.”

Was evacueren een optie?
Hoogerwerf: “Nee, want ziekenhuizen in Aken en Luik verwachtten of zaten in de problemen en hadden geen capaciteit. De ziekenhuizen ten noorden van ons zouden de volgende zijn die met wateroverlast te maken zouden krijgen. We hebben toen volledig ingezet op de nooddijk. We hadden op dat moment plusminus 800 patiënten in huis.”

Met wie hebben jullie samengewerkt?
Webers: “De gemeente Maastricht heeft enorm geholpen. Ze hebben iemand gestuurd die als projectleider optrad en leveranciers en aannemers optrommelde. Zij hebben die dijk met zwaar materieel opgebouwd. Zo'n tien vrachtwagens zijn continu in de weer geweest en er zijn zo’n 1500 big bags met zand gevuld. Wij hebben dat als ziekenhuis mede begeleid, maar dat is echt een prestatie van een aantal infrafirma's uit het zuiden. Zij hebben dat in korte tijd voor elkaar gebokst.”

Hoogerwerf: “Ons personeel heeft overal bij geholpen. Op het moment dat we begonnen met het vullen van zandzakken, in eerste instantie op eigen initiatief, hebben medewerkers van techniek, leveranciers, BHV'ers en afdelingsmedewerkers zich volop ingezet.”

Ging het alleen om zandzakken?
Webers: “Ook waterpompen. Die hebben bedrijven heel snel ter beschikking gesteld. We hebben ’s nachts nog waterpompen opgehaald.”

Hoe snel stond die nooddijk?
Webers: “Die donderdag werd om 15.00 uur het besluit genomen en om 16.00 uur is de aanleg gestart. Het water werd om 19.00 verwacht en voor die tijd waren we klaar. We hebben de dijk nog wel de hele nacht verstevigd.”

Wat was het worst case scenario?
Hoogerwerf: "Een halve meter water voor de deur. Daar was de dijk op voorzien. Gelukkig is het water nooit bij het ziekenhuis gekomen."

En geen evacuatie dus. Wat gebeurt er op dat moment in het ziekenhuis?
Hoogerwerf: "We hebben in de middag besloten om al het niet-essentiële personeel naar huis te sturen zodat ze niet vast kwamen te zitten. Het overige personeel is gevraagd hun auto's in de parkeergarage van het MECC te zetten, die hun bovengrondse parkeergarage ter beschikking hadden gesteld.

We hebben onze voorraden gecontroleerd, zoals eten, drinken, OK-voorraad, zuurstof en brandstof voor de noodstroomaggregaten. We hebben alle pompen gecheckt, extra pompen en aggregraten geplaatst. We hebben slaapplekken voor personeelsleden ingericht in het ziekenhuis en in het hotel direct naast ons. De afspraak was dat er geen dienstwissel kon plaatsvinden als de vervanging nog niet in huis was. Sommige mensen hebben dubbele diensten gedraaid.”

Stonden al die stappen in een draaiboek?
Hoogerwerf: “Niet zo gedetailleerd.”

Ik kan me voorstellen dat het volgende draaiboek daarop wordt aangepast
Hoogerwerf: “Klopt, dat zijn dingen die we hebben geleerd. Maar het lastige was dat de veiligheidsregio en het waterschap eigenlijk niet goed wisten wat het water ging doen. De afgelopen jaren, na de overstromingen van 1995, is er flink werk aan de Maas verricht. Daar waren onze plannen ook op afgestemd. Er is deze keer echter veel meer water door de Maas gekomen dan in 1995 en de waterstand was veel hoger. Daar moeten we samen met de veiligheidsregio en het waterschap naar kijken.”

Webers: “Dit zijn scenario's die in de risicoanalyse staan beschreven, en daar wordt bij gezegd dat zoiets eens in de 250 jaar voorkomt. Maar 1995 en 2021 is niet één keer in de 250 jaar. Ook de snelheid waarmee het water is gekomen, is ongekend. Op die bewuste ochtend was er om 08.00 uur eigenlijk nog niets aan de hand. Twee uur later was het beeld ineens anders en hoorden we dat we die avond tussen 18.00 en 20.00 uur de piek zouden krijgen. Die nooddijk was gelukkig snel geplaatst, maar lukt dat de volgende keer ook? We zijn natuurlijk afhankelijk van externe partijen en de situatie.“

Wat betekent dat voor de risicoanalyse van het ziekenhuis?
Webers: “We zijn ons ervan bewust waar wij liggen ten opzichte van de Maas. Overigens zijn wij niet het enigste ziekenhuis dat dicht op een rivier is gebouwd. Daar waar in het plan staat om een tijdelijke dijk te maken, is de gedachte nu om een permanente dijk om het ziekenhuis te bouwen.”

Staat het ziekenhuis niet te dicht op de rivier? Is verplaatsen dan geen optie?
Webers: “Nee, dit soort ziekenhuizen verplaatst je niet zomaar even. Zo'n pand is een enorme investering. Dan zou je aan kapitaalvernietiging doen voor iets dat eens in de zoveel tijd kan voorkomen.”

Hoogerwerf: “We liggen ook niet direct aan de rivier, er ligt nog een woonwijk tussen. Het VieCuri in Venlo kijkt uit op de Maas.”

En die kritieke technische apparatuur in de kelder, moet dat niet anders?
Webers: “Daar wordt altijd naar gekeken, maar voor sommige systemen is verplaatsen naar een hogere verdieping totaal niet mogelijk. Dan moeten er verdiepingen bij, en het moet kunnen qua gewicht.”

Hoe hebben jullie zelf deze dagen beleefd?
Hoogerwerf: “Ik ben die donderdag om 06.00 uur begonnen en ben doorgegaan tot vrijdag 02.30 uur. Toen heb ik een paar uurtjes geslapen in het hotel naast het ziekenhuis. De adrenaline zat hoog, en tussen de overleggen door was ik continu in mijn hoofd bezig met het volgende scenario, het checken van de prognoses en waterstanden, en contacten leggen met onze ketenpartners.”

Webers: “Je bent met een serieuze zaak bezig en je moet rustig blijven. Maar toen we om 21.00 uur hoorden dat we niet geraakt zouden worden, viel er wel een last van me af. Het gaat namelijk ook over de veiligheid van onze eigen mensen. Daar was ik bezorgd over.”

Wanneer hebben jullie afgeschaald?
Hoogerwerf: “We hebben de voorzieningen laten staan tot maandagochtend. De doorgangen naar het ziekenhuis hebben we wel vrijgemaakt, maar alle big bags stonden om de ingang heen zodat ze zo teruggeplaatst konden worden. We hebben echt gewacht tot het gevaar van een dijkdoorbraak of hoog water vanuit België was geweken.”

Hoe zou je tot slot de samenwerking omschrijven?
Hoogerwerf: “Absoluut top. Zonder de gemeente, de infraleveranciers en onze eigen medewerkers en leveranciers hadden we het niet gered."