Post-hbo registeropleiding Crisisbeheersing: ‘Een complete opleiding die opleidt tot crisisexpert’

We krijgen steeds meer te maken met complexe, sluimerende crises. Dit vraagt om crisisexperts die goed doorgronde analyses kunnen maken en die ervoor zorgen dat een organisatie een crisis aankan. Daarom zette Gert-Jan Ludden 2 jaar geleden de post-hbo registeropleiding Crisisbeheersing op. We namen een kijkje bij deze opleiding die alweer de 4^e leergang kent.

“Als Defensie hebben we 3 taken die in de wet verankerd zijn. Hoofdtaak 3 is het ondersteunen van civiele autoriteiten en het leveren van bijstand bij rampen en crises”, vertelt Bruce Rinsampessy, afdelingshoofd bij het Territoriaal Operationeel Centrum (TOC) van Defensie. Bruce is een van de docenten van de post-hbo-registeropleiding Crisisbeheersing. Hij vertelt hoe het TOC overheden kan ondersteunen bij crises en rampen. Hij legt bijvoorbeeld uit dat de termen ‘strategisch’, ‘operationeel’, ‘tactisch’ en ‘technisch’ bij Defensie een andere duiding hebben dan bij civiele overheden. Om verwarring te voorkomen gebruikt hij liever de termen ‘richten’, ‘inrichten’ en ‘verrichten’.

Aan het werk
Na een algemene introductie zet hij de deelnemers aan het werk. Zij gaan in groepjes het antwoord zoeken op vragen zoals ‘Welke incidentele en structurele ondersteunende taken heeft Defensie?’ en ‘Op welke wijze kan er bijstand of steun worden aangevraagd?’. Bij het bespreken van de antwoorden blijkt dat Defensie lang niet altijd bijstand kan, wil of mag geven. De militair adviseurs, die verbonden zijn aan de veiligheidsregio’s, kunnen daarin meedenken.

“In de praktijk regelt de militair adviseur meestal de hele aanvraag”, vertelt Bruce. “De organisatie hoeft alleen maar een handtekening te zetten.” Tijdens een crisis kan er meer nodig zijn dan vooraf gedacht. Het regelen van meer capaciteit is dan vaak met één telefoontje geregeld. Het bijbehorende ingevulde formulier komt dan later wel. Ook legt Bruce uit dat Defensie bij een crisis of ramp alleen ondersteuning geeft. Ze nemen de operatie niet over. “We nemen een bescheiden rol in”, vertelt Bruce. “En dat is belangrijk, want anders gaat dat ten koste van de relatie.”

Hele proces
Bruce is een van de 22 gastdocenten die een les verzorgt tijdens deze opleiding. “Het is een brede opleiding waarin we mensen opleiden tot generalist en adviseur van directies en bestuurders”, vertelt Gert-Jan Ludden, eigenaar van bureau SVDC. De opleiding is ontwikkeld door het adviesbureau SVDC en Soba Opleidingen samen. “We leren de studenten het hele proces”, zegt Gert-Jan. “Dit gaat van risicomanagement en crisisbeheersing in de koude fase tot en met crisismanagement in de warme fase, de nazorg en de herstelfase.”

De lessen worden verzorgd door vakdocenten uit de praktijk, zoals hoogleraar Rob de Wijk, voormalig burgemeester Bas Eenhoorn, experts crisiscommunicatie Roy Johannink en Tom Compaijen en expert cybersecurity Marcel van Oirschot. Voorbeelden van thema’s die tijdens de opleiding aan bod komen zijn: het leren van ervaringen uit het buitenland, de Nederlandse crisisstructuur, het inrichten van een OTO-programma, (moreel) leiderschap, cybersecurity, crisiscommunicatie, teamresourcemanagement, nazorg, terrorismebestrijding, businesscontinuity management, netcentrisch werken en bijvoorbeeld red teaming waarmee je verdacht gedrag kunt herkennen. Tijdens de opleiding worden er ook werkbezoeken gebracht, wordt er deelgenomen aan een oefening en maken de cursisten met elkaar een werkstuk.

Altijd blijven leren
Marit Elders heeft de opleiding vorig jaar gevolgd. Marit werkt al bijna 30 jaar in het crisismanagement-vak. Met haar bedrijf Event Safety Academy helpt ze organisaties met het verder professionaliseren van hun veiligheidsvraagstukken. Zij geeft ervoor gekozen om deze opleiding te volgen, omdat ze na het volgen van deze opleiding opgenomen wordt in een register. “Wij maken in ons vak vaak beslissingen die vergaande gevolgen hebben. In de rechtbank in Engeland wordt sterk gestuurd op de juiste certificering. Deze opleiding geeft mij de mogelijkheid om in een beperkte tijd certificaten te behalen.”

Bovendien vindt ze het belangrijk om altijd te blijven leren. “Natuurlijk zat er voor mij veel bekende leerstof in de opleiding. Maar het is niet verkeerd om deze materie nog een keer goed te herhalen. Een van de lessen ging bijvoorbeeld over de verantwoordelijkheden en bevoegdheden tijdens een crisis. Dat is een zeer belangrijk en ingewikkeld onderwerp. Nu we dat nog een keer goed hebben doorgenomen, is mijn kennis daarover weer aangescherpt. Dat helpt mij bij mijn advisering.”

Voor iedereen
Marit zegt dat de opleiding voor iedereen in deze branche interessant is, zowel voor mensen die enkele jaren ervaring hebben in het vak als voor doorgewinterde crisisexperts. “Als expert pik je er andere dingen uit dan de studenten die minder ervaring hebben in het vak. De opleiding zorgt voor een goed algemeen niveau en geeft experts een extra verdieping op specifieke onderwerpen.”

Ze vertelt dat ze ook veel geleerd heeft van haar medestudenten. “De docenten geven natuurlijk richting aan de lessen. Maar er zit ook veel expertise in de klas. Ik vond het interessant om van mijn medestudenten te horen hoe zij met verschillende onderwerpen omgaan.” Daarnaast vertelt ze dat ze veel gehad heeft aan haar afstudeeropdracht. “We hebben met een groepje studenten onderzocht hoe Defensie LCMS verder kan implementeren in haar organisatie. Dus hoe kan zo’n grote organisatie dat op een goede manier inrichten? En hoe kan dat voor hen werken? Normaal gesproken werk ik niet veel met Defensie.

Het was leerzaam om samen met mijn medestudenten dit onderzoek te doen. Defensie heeft dit onderzoek met beide handen aangepakt. De uitkomsten hebben ook bijgedragen aan een nieuwe baan voor de student, een reservist, die het heeft in gebracht. Hij heeft nu een functie voor de implementatie LCMS bij Defensie.”

Soft-skills
Ook spreek ik Martin Madern. Hij is een van de vakdocenten en hij geeft in zijn les onder andere uitleg over Team Resource Management (TRM). “Dominant leiderschap kan funest zijn voor het goed functioneren van een team”, vertelt hij. In 1977 kwamen er 583 mensen om het leven na een vliegramp in Tenerife. Dit ongeluk werd onder andere veroorzaakt doordat een ondergeschikte niet kon optreden tegen de foute handelswijze van zijn superieur. Na dit ongeluk is Team Resource Management ontwikkeld.

Martin legt in zijn lessen uit hoe de studenten dit kunnen toepassen in hun eigen organisatie. “Collega’s gaan niet vertellen wat zij fout hebben gedaan, als zij weten dat hun leidinggevende daar boos over kan worden”, vertelt hij. “Het is belangrijk om een cultuur te creëren waarin mensen wél open durven te zijn, zodat je daar als organisatie van kunt leren.”

Stress
Ook vertelt Martin over de invloed van stress op het gedrag van leiders. “Onder invloed van stress komt er cortisol vrij in je lichaam. Dat zorgt ervoor dat je minder empathisch wordt en dat heeft een slechte invloed op het functioneren van het hele crisisteam. Het loont om je eerst even kort af te zonderen, voordat je het crisisteam binnenstapt. Dat maakt je rustiger en geeft een fijnere werksfeer.”

Zo krijgen de deelnemers tijdens de lessen een hele dosis met soft-skills mee. Martin heeft niet de illusie dat de studenten die na de lessen allemaal meteen perfect kunnen uitvoeren. “Maar het is wel goed om je er bewust van te zijn, want daardoor ga je het herkennen en kun je ermee gaan werken.”

Examen-opdracht
Terug naar de lesdag. De deelnemers hebben net een college gehad over predictive profiling. Ze hebben hier geleerd hoe ze verdacht gedrag kunnen herkennen. Zo kunnen ze ervoor zorgen dat er iemand ingrijpt, voordat dit uit de hand loopt. Na deze les is het tijd voor de lunch. Niet iedereen schuift direct aan. Sommige deelnemers gebruiken de lunch ook om nog even samen te overleggen over de afstudeeropdracht.

De deelnemers die bij mij aan tafel zitten, liggen daarmee al goed op schema. Zij zijn bezig met het schrijven van een BCM-plan voor de RDW (Dienst Wegverkeer). Ze hebben allemaal een andere achtergrond. De een werkt als militair adviseur bij een veiligheidsregio, de ander werkt voor de gemeente Venlo en de derde werkt bij de RDW. Juist door die verschillende achtergronden vinden ze het interessant om samen te werken aan deze opdracht.

Veiligheidsregio Utrecht
Na de lunch brengt de groep een werkbezoek aan de veiligheidsregio Utrecht. Hier maken zij kennis met Erik van Borkulo, coördinator van het veiligheidsinformatiecentrum (VIC) van de veiligheidsregio Utrecht. Erik vertelt hoe zijn organisatie voorheen werkte, en hoe zij zich de afgelopen jaren ontwikkeld hebben.

“We waren vroeger vooral goed in de warme fase. We zijn er de afgelopen jaren in geslaagd om meer aan de voorkant van de crisis te komen. Dus we hebben de risico’s in ons verzorgingsgebied nu beter in beeld en we zijn meer gaan samenwerken met onze partners, zoals de politie, waterschappen en Defensie. Daardoor zitten we tijdens een crisis sneller op hetzelfde niveau.”

VIC
Erik vertelt vervolgens over het veiligheidsinformatiecentrum van de veiligheidsregio. Hij geeft uitleg over de Rijksbrede Risicoanalyse Nationale Veiligheid en de doorvertaling naar het regionale beeld. “De risico’s zijn veelal hetzelfde”, zegt hij. “Maar de inschaling is op regionaal niveau vaak anders dan landelijk.” Vervolgens vertelt hij hoe de veiligheidsregio handelt, bijvoorbeeld bij de uitval van nutsvoorzieningen.

“Het is vooral een uitdaging om in te schatten hoe lang het nog gaat duren”, vertelt hij. “Want als een storing langer duurt, moeten wij opschalen. Maar een netbeheerder verwacht vaak dat het vanaf nu niet lang meer gaat duren. Ga je dan alsnog opschalen? Of vertrouw je op de optimistische verwachting van de netbeheerder met als risico dat het tegenvalt?” Ook geeft Erik uitleg over een pilot met het KNMI, het dreigingsbeeld van de NCTV, het natuurbrandrisico, de monitoring van social media, de VIC-berichten en nog veel meer.

Afsluiting
Gert-Jan sluit de dag af met een dankwoord voor de veiligheidsregio en geeft de studenten nog een doorkijkje naar de lessen van volgende week. De studenten hebben de leerstof al in huis, dus ze kunnen zich voorbereiden.

Na het volgen van alle lessen, wordt de opleiding afgesloten met een examen. Dat wordt afgenomen door het onafhankelijke examenbureau Exapol. De deelnemers die slagen worden opgenomen in het Nationaal Register Integrale Veiligheid (NRIV) en mogen de titel voeren van crisisbeheersingsexpert (CBE). Zo kunnen zij aantonen dat ze opgeleid zijn. “Om deze registratie te behouden, moeten de deelnemers hun vakkennis bijhouden. Dit kunnen zij bijvoorbeeld doen door trainingen te volgen of seminars bij te wonen”, vertelt Gert-Jan. “Met deze registratie kunnen zij dus ook hun vakbekwaamheid aantonen.”