Bedrijfscriminaliteit: ‘Met duidelijke afspraken kun je veel voorkomen’

De maatschappij verhardt. Daardoor neemt ook het aantal gewelds- en zedenmisdrijven bij organisaties toe. Hoe voorkom je dit? En hoe treed je op als het toch uit de hand loopt? Een interview met bedrijfsrechercheur Cees van Ingen.

“We zien al langere tijd dat het aantal geweldsmisdrijven toeneemt”, zegt Cees van Ingen, mede-eigenaar van Bedrijfsrecherche Nederland Group. “De coronapandemie heeft dit verergerd. Vroeger hadden sommige mensen een kort lontje. Nu is dat lontje in enkele gevallen helemaal verdwenen. Dit komt omdat mensen coronamoe zijn geworden. Ze wensen niet meer in hun vrijheid beperkt te worden. Daardoor kan een opmerking als ‘mag ik u verzoeken om deze ruimte te verlaten?’ helemaal verkeerd vallen. Het kan een reactie oproepen in de trant van: ‘Wie ben jij om mij de les te lezen?’”

Hoe kun je hier als organisatie het beste mee omgaan?
“Door bepaalde werkzaamheden alleen door verbaal sterke mensen te laten doen. Het sluiten van de zaak is daar een voorbeeld van. Dat zou ik niet door een meisje van 16 laten doen. Ook kun je afspreken dat jongeren onder de 18 jaar na 21.00 uur niet meer naar buiten lopen om bestellingen weg te brengen. En in een zelfservice-restaurant heb je vaak een table service. Laat je dat door het mooiste meisje van de zaak doen? Of kies je liever voor iemand die goed in staat is om mensen op een goede, vriendelijke manier aan te spreken op hun gedrag? Door dit soort zaken organisatorisch goed te regelen, kun je al veel ongewenste situaties voorkomen.

Dit wil overigens niet zeggen dat verbaal sterke mensen ook het beste reageren in noodsituaties. Je weet immers nooit vooraf wat adrenaline met je lichaam doet. We hebben het wel eens meegemaakt dat een bedrijfsleider tijdens een overval compleet dichtklapte. Hij was niet meer in staat om naar de overvaller te luisteren en te doen wat er van hem gevraagd werd. Vervolgens zei een jonge medewerker: ‘Kom maar naar mijn kassa. Ik wil je alles geven’. Daarmee heeft ze het leven van haar manager gered.”

Hoe kun je bedrijfscriminaliteit voorkomen?
“Door duidelijke afspraken met elkaar te maken en deze vast te leggen in een gedragscode. Werknemers hebben behoefte aan kaders. Ze willen weten wat wel of niet mag. In zo'n code kan komen te staan: ‘Je mag overgebleven goederen meenemen, als je het vooraf vraagt’. Maar je kunt er ook andere zaken in opnemen, zoals: ‘We discrimineren elkaar niet’ of ‘we behandelen elkaar met respect'. En er komt in te staan hoe je handelt met bedreigingen van buitenaf. Dus: hoe handel je bij ongewenste situaties of bij agressie vanuit klanten of bezoekers?”

Hoe kun je ervoor zorgen dat mensen goed reageren in dit soort noodsituaties?
“Door hen te trainen. Hoe vaker mensen in bepaalde noodsituaties gebracht worden, hoe beter ze leren om hiermee om te gaan. En je kunt denken: ‘Het is maar een rollenspel'. Maar een professionele acteur weet dat soort situaties goed na te bootsen, waardoor mensen wel degelijk goed getraind raken.

Wij adviseren organisaties vaak om de overval- en agressietrainingen te combineren met de BHV-trainingen. Een aantal medewerkers moeten namelijk toch periodiek getraind worden voor de bedrijfshulpverlening. Dit is een mooi moment om ook de overval- en agressietraining hierin mee te nemen. Wij bieden dat soort gecombineerde trainingen aan in samenwerking met BHV.NL. Zij zijn gespecialiseerd in BHV-trainingen. Bovendien hebben zij een portaal waarin zij de cursistenadministratie bijhouden. Daardoor worden cursisten automatisch opgeroepen als hun certificaat dreigt te verlopen en weet je dus zeker dat medewerkers getraind blijven.”

Zie je meer trends dan alleen de toename van agressie?
“Ja. We zien ook een toename van het aantal zedenmisdrijven. Dit komt met name voor tussen medewerkers onderling. Dit kan verbaal zijn met opmerkingen als ‘lekker kontje'. Maar het kan ook fysiek zijn. Vrouwen voelen het feilloos aan of ze aangeraakt worden omdat een man er even langs moet, of omdat hij meer wil.”

Wat kun je als organisatie doen als medewerkers op die manier lastig gevallen worden?
“Als medewerkers dat melden, dan wijzen we hen in de eerste plaats een vertrouwenspersoon toe. Zo kunnen zij hun verhaal kwijt. En een vertrouwenspersoon kan hen ook begeleiden in de rest van het proces. Zij kunnen met de vertrouwenspersoon bespreken of ze een officiële klacht willen indienen tegen de dader.”

Maar heeft het wel zin om een klacht in te dienen? Het is soms toch gewoon zijn woord tegen dat van haar.
“Door een klacht in te dienen, kun je ervoor zorgen dat het stopt. Als je met het slachtoffer in gesprek gaat, kom je er vaak achter dat er meer aan de hand is. We vragen bijvoorbeeld aan het slachtoffer: ‘Hebben ook andere collega’s hier last van?’ Dan hoor je vaak dat de dader dit ook bij anderen doet of dat anderen zien dat het gebeurt. Daarmee heb je al een steunverklaring te pakken. Door een officiële klacht in te dienen en met het slachtoffer in gesprek te gaan, kun je een dossier opbouwen. Zo kan het uiteindelijk tot een veroordeling komen.”

Wat betekent dat voor het slachtoffer? Kan zij nog met een goed gevoel naar haar werk, als zij een collega een proces-verbaal heeft bezorgd?
“In het begin is dat vaak wel lastig. Daarom worden de slachtoffers in de eerste weken vaak vrijgesteld van werk. Vervolgens is het belangrijk om te zorgen voor goede nazorg. Meestal adviseren we om het niet aan de grote klok te hangen. Het is beter om alleen de direct betrokkenen te informeren. Dit zijn gesprekken in de trant van: ‘Jullie zullen wel gemerkt hebben dat Jan hier niet meer werkt. Hij verdient het niet om met allerlei geruchten nog extra gestraft te worden. Dus laten we hier discreet mee omgaan.’ Zo haal je de scherpe kantjes er vanaf. En soms helpt het om het slachtoffer werk aan te bieden op een andere afdeling of in een andere vestiging. Zo kan ze op een andere plek weer met een schone lei beginnen.”

Meer lezen over agressie op het werk? Lees dan ook de artikelen:

• Zo bescherm je je organisatie tegen interne agressie en ongepast gedrag
• Zo bescherm je je organisatie tegen externe agressie